હાલમાં ફરી એકવાર જવાહરલાલ નહેરુના કહેવાય છે કે, ટ્રકો ભરીને પત્રો સોનિયા ગાંધી એ ઉઠાવ્યા હતા તે PMML દ્વારા પરત માંગવામાં આવ્યા છે.ત્યારે અહીં સવાલ તે છે કે, આખરે તે પત્રોમાં તેવા ક્યાં રહસ્યો કે મુદ્દા છે કે, જેના લીધે હંગામો થયો છે.ત્યારે ઉલ્લેખનીય છે કે, એડવિના માઉન્ટબેટન, જયપ્રકાશ નારાયણ, આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈન, પદ્મજા નાયડુ, વિજય લક્ષ્મી પંડિત, અરુણા આસફ અલી, બાબુ જગજીવન રામ અને વડા ગોવિન બલ્લભ રામ સહિત અનેક અગ્રણી હસ્તીઓ સાથે દેશના પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુનો વ્યક્તિગત પત્રવ્યવહાર. છે. પ્રથમ વખત, વડાપ્રધાન મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઇબ્રેરી સોસાયટી (PMML) એ ગાંધી પરિવારને પંડિત નેહરુ દ્વારા અગ્રણી હસ્તીઓને લખેલા પત્રો પરત કરવા વિનંતી કરી છે. આ પત્રો સોનિયા ગાંધીને 2008માં યુપીએ શાસન દરમિયાન આપવામાં આવ્યા હતા. આવા પત્રોના 51 બોક્સ તેમને આપવામાં આવ્યા હતા.
જો કે આ પત્રોમાં શું લખ્યું છે તે કહેવું ખૂબ મુશ્કેલ છે, પરંતુ એડવિના અને નેહરુ વચ્ચેના પત્રવ્યવહાર વિશે કેટલીક માહિતી ઉપલબ્ધ છે. એડવિના માઉન્ટબેટનની પુત્રી પામેલા હિક્સે આવા કેટલાક પત્રો જોયા હતા. તેમણે તેમના પુસ્તક ડોટર ઓફ એમ્પાયરઃ લાઈફ એઝ એ માઉન્ટબેટનમાં તેમનો ઉલ્લેખ કર્યો છે.
નેહરુ-એડવિનાના પત્રો?
પામેલાએ લખ્યું છે કે તેની માતા અને પંડિત નેહરુ વચ્ચે ગાઢ સંબંધ હતો. ભારતના છેલ્લા વાઇસરોય લોર્ડ લુઇસ માઉન્ટબેટન અને તેમની પત્ની એડવિના 1947માં ભારત આવ્યા પછી જ આ સંબંધો વિકસિત થયા હતા.
પામેલાના જણાવ્યા અનુસાર, આ પત્રો જોયા બાદ તેમને સમજાયું કે પંડિત નેહરુ અને તેમની માતા એકબીજા માટે પ્રેમ અને ગહન આદરની લાગણી ધરાવે છે. એડવિના પંડિત નેહરુની બૌદ્ધિકતા અને ઉમદા ભાવનાઓના પ્રશંસક હતા. પરંતુ તે જ સમયે પામેલાએ એ પણ વ્યક્ત કર્યું હતું કે તેમની વચ્ચે ગાઢ સંબંધ હોવા છતાં તે ગાઢ સંબંધ નથી કારણ કે તેઓ ભાગ્યે જ એકલા મળ્યા હતા. તે હંમેશા સ્ટાફ, પોલીસ અને અન્ય લોકોથી ઘેરાયેલો રહેતો હતો.
એ જ રીતે પામેલાએ લખ્યું છે કે જ્યારે એડવિના ભારત છોડીને જઈ રહી હતી ત્યારે તે નેહરુને નીલમણિની વીંટી આપવા માંગતી હતી પરંતુ તે જાણતી હતી કે તે તે નહીં લેશે, તેથી તેણે તે પંડિત નેહરુની પુત્રી ઈન્દિરા ગાંધીને આપી.
પામેલાએ તેના પુસ્તકમાં એડવિના માટે પંડિત નેહરુના વિદાય ભાષણનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે. પંડિત નેહરુએ તેમાં કહ્યું હતું કે, “તમે જ્યાં પણ ગયા છો, તમે આશ્વાસન, આશા અને પ્રોત્સાહન લાવ્યા છો… તેથી એમાં આશ્ચર્યની વાત નથી કે ભારતના લોકો તમને પ્રેમ કરે છે અને તમને પોતાનામાંના એક માને છે અને તે તમને નારાજ છે.” જઈ રહ્યા છો?”
મૌલાના અબ્દુલ કલામ આઝાદે પોતાની આત્મકથા ‘ઇન્ડિયા વિન્સ ફ્રીડમ’માં પણ લખ્યું છે કે એડવિનાનો નેહરુ પર ઊંડો પ્રભાવ હતો. તેમણે લખ્યું છે કે, ‘જવાહલાલ લોર્ડ માઉન્ટબેટનથી પ્રભાવિત હતા પરંતુ તેનાથી પણ વધુ તેઓ લેડી માઉન્ટબેટનથી પ્રભાવિત હતા. તે માત્ર અત્યંત બુદ્ધિશાળી જ નહીં પણ ખૂબ જ આકર્ષક અને મૈત્રીપૂર્ણ પણ હતી.
પીએમએમએલને આ પત્રની શા માટે જરૂર છે?
વડા પ્રધાન મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઇબ્રેરી સોસાયટી (PMML) ના એક સભ્યએ સોમવારે જણાવ્યું હતું કે તેણે કોંગ્રેસના સાંસદ રાહુલ ગાંધીને ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ સાથે સંબંધિત વ્યક્તિગત દસ્તાવેજોના સંગ્રહને વ્યાપકપણે સુલભ બનાવવા જણાવ્યું છે, જેમની તત્કાલીન યુનાઇટેડના કાર્યકાળ દરમિયાન ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સ (યુપીએ) ને 2008 માં તત્કાલિન નેહરુ મેમોરિયલ મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઇબ્રેરી (NMML) માંથી તેના પ્રમુખ સોનિયા ગાંધીના કહેવા પર પાછી ખેંચી લેવામાં આવી હતી. અમદાવાદની સ્થાનિક કૉલેજમાં ઈતિહાસ ભણાવતા રિઝવાન કાદરીએ સપ્ટેમ્બરમાં કૉંગ્રેસના નેતા સોનિયા ગાંધીને એક પત્ર પણ લખ્યો હતો, જેમાં તેમને વિનંતી કરી હતી કે તેઓ તેમના કબજામાં નહેરુને લગતા અંગત દસ્તાવેજોની ભૌતિક અથવા ડિજિટલ ઍક્સેસની મંજૂરી આપે. તેમણે કહ્યું કે આ દસ્તાવેજોમાં નેહરુ અને જયપ્રકાશ નારાયણ, એડવિના માઉન્ટબેટન અને આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈન સહિત અન્ય વ્યક્તિત્વો વચ્ચેના પત્રવ્યવહાર સંબંધિત રેકોર્ડ્સ છે.
નેહરુ મધ્ય દિલ્હીમાં તીન મૂર્તિ ભવનમાં રહેતા હતા, જે તેમના મૃત્યુ પછી નહેરુ મેમોરિયલ મ્યુઝિયમ અને લાઇબ્રેરી (NMML) બન્યું, જેમાં પુસ્તકો અને દુર્લભ રેકોર્ડ્સનો સમૃદ્ધ સંગ્રહ છે. NMML સોસાયટીએ જૂન 2023માં તેની ખાસ બેઠકમાં તેનું નામ બદલીને વડાપ્રધાન મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઇબ્રેરી (PMML) સોસાયટી કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો.
કાદરીએ (56) લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધીને લખેલા તેમના પત્રમાં, દિલ્હીના ઐતિહાસિક તીન મૂર્તિ ભવનમાં સ્થિત ભૂતપૂર્વ NMMLના વારસા અને ફેબ્રુઆરીના રોજ યોજાયેલી PMMLની કેટલીક વાર્ષિક સામાન્ય સભા (AGM) પર ટૂંકી નોંધ લખી હતી. 13, 2024. અવતરણો પણ શેર કરવામાં આવ્યા છે.
“PMML એ એજીએમને એ પણ જાણ કરી હતી કે રેકોર્ડ્સ મુજબ, જવાહરલાલ નેહરુના અંગત દસ્તાવેજો, સ્વતંત્રતા પહેલા અને સ્વતંત્રતા પછીના બંને સમયગાળા, 1971 થી શરૂ થતા અને ઘણા “જવાહરલાલ નેહરુ મેમોરિયલ ફંડ દ્વારા ટ્રાન્સફર કરવામાં આવ્યા હતા. નેહરુના કાનૂની વારસદાર, શ્રીમતી ઇન્દિરા ગાંધી વતી,” ઓક્ટોબર 1984 માં તેણીના મૃત્યુ સુધી તેણી આડકતરી રીતે આ દસ્તાવેજોની માલિકી ધરાવતી હતી.
મીટીંગની મિનિટો વાંચવામાં આવી હતી કે આંતરિક નોંધની રજૂઆતને ધ્યાનમાં રાખીને, સામાન્ય રીતે ખાનગી દસ્તાવેજની કાનૂની સ્થિતિ વિશે ઘણા સભ્યો તરફથી પ્રશ્નો હતા. તદનુસાર, માલિકી, કસ્ટોડિયનશિપ, કૉપિરાઇટ અને આ આર્કાઇવલ સંગ્રહોના ઉપયોગ જેવા મુદ્દાઓ પર ‘કાનૂની અભિપ્રાય’ મેળવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. તદનુસાર, એવું બહાર આવ્યું છે કે નોંધપાત્ર વ્યક્તિઓ સાથેના પત્રવ્યવહાર સહિત ઐતિહાસિક દસ્તાવેજોનો એક મહત્વપૂર્ણ સંગ્રહ “શ્રીમતી સોનિયા ગાંધીના આર્કાઇવ્ઝમાં