નાગા સાધુ તથ્યો: મહાકુંભમાં પહેલા સ્નાન કરનારા ઘણા નાગા સાધુઓ મહિનાઓ કે વર્ષો સુધી ધ્યાન અને તપસ્યામાં રહીને સ્નાન કરતા નથી. તેઓ ફક્ત પોતાના શરીર પર રાખ કે ધૂપ રાખે છે. નાગા સાધુઓ પાણીથી આટલું બધું કેમ દૂર રહે છે? ચાલો વિગતવાર જાણીએ…
મહાકુંભમાં નાગા સાધુઓનું ખૂબ મહત્વ છે. તેમના વિના મહાકુંભ શરૂ થઈ શકતો નથી. પરંપરા મુજબ, નાગા સાધુ એ અમૃત સ્નાન કરનાર પ્રથમ વ્યક્તિ છે. તે પછી જ બાકીના ભક્તો સ્નાન કરે છે. પણ શું તમે જાણો છો, ઘણા નાગા સાધુ મહિનાઓ કે વર્ષો સુધી સ્નાન કરતા નથી. આ પાછળ એક ખાસ કારણ છે. નાગા સાધુઓ માને છે કે શુદ્ધિકરણ ફક્ત રાખ (ભસ્મ) અને ધ્યાન-યોગ દ્વારા જ શક્ય છે. એટલા માટે તેઓ પોતાના શરીર પર ફક્ત રાખ કે ધૂપ રાખે છે. તેમના આધ્યાત્મિક અભ્યાસમાં, નાગા સાધુઓ શરીરની બાહ્ય શુદ્ધતા કરતાં આંતરિક શુદ્ધતા પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
તે જ સમયે, કેટલાક સાધુઓ નિયમિત અંતરાલે સ્નાન કરે છે, ખાસ કરીને જો તેમની સાધના પરંપરા તેને મંજૂરી આપે છે. નાગા સાધુઓના સ્નાન માટે કોઈ ચોક્કસ નિયમ કે સમય મર્યાદા નથી, કારણ કે તે તેમની સાધના, પરંપરાઓ અને વ્યક્તિગત તપસ્યા પર આધારિત છે.
નાગા સાધુઓ વિશે એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે તેઓ સંપૂર્ણપણે નગ્ન રહે છે અને ગુફાઓ અને ગુફાઓમાં કઠોર તપસ્યા કરે છે. નાગા સાધુઓની ઘણી ખાસ વિધિઓમાંની એક એ છે કે તેમના જાતીય અંગોનો નાશ કરવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા માટે, તેણે 24 કલાક કંઈપણ ખાધા-પીધા વિના નાગા સ્વરૂપમાં અખાડાના ધ્વજ નીચે ઊભા રહેવું પડશે. આ સમય દરમિયાન, તેના ખભા પર લાકડી અને હાથમાં માટીનો ઘડો હોય છે.
આ સમય દરમિયાન, અખાડાના રક્ષકો તેમના પર નજર રાખે છે. આ પછી, અખાડાના સાધુ દ્વારા તેમના શિશ્નને વૈદિક મંત્રોચ્ચારથી હલાવીને નિષ્ક્રિય કરવામાં આવે છે. આ કાર્ય પણ અખાડાના ધ્વજ હેઠળ કરવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા પછી તે નાગા સાધુ બને છે.
જો કોઈ વ્યક્તિ બ્રહ્મચર્ય પાળવાની કસોટી સફળતાપૂર્વક પાસ કરે છે, તો તે બ્રહ્મચારીથી મહાપુરુષ બને છે. તેના માટે પાંચ ગુરુ બનાવવામાં આવ્યા છે. આ પાંચ ગુરુઓ પંચ દેવ અથવા પંચ પરમેશ્વર (શિવ, વિષ્ણુ, શક્તિ, સૂર્ય અને ગણેશ) છે. તેમને રાખ, કેસર, રુદ્રાક્ષ વગેરે વસ્તુઓ આપવામાં આવે છે. આ નાગાઓના પ્રતીકો અને આભૂષણો છે.
આ રીતે બને છે નાગા અવધૂત
મહાપુરુષ પછી, નાગોને અવધૂત બનાવવામાં આવે છે. આમાં, સૌ પ્રથમ તેણે પોતાના વાળ કાપવા પડશે. આ માટે અખાડા પરિષદ તરફથી એક રસીદ પણ આપવામાં આવે છે. અવધૂત રૂપમાં દીક્ષા લેનાર વ્યક્તિએ પોતે જ તર્પણ અને પિંડદાન કરવું પડે છે. આ પિંડદાન અખાડાના પૂજારી દ્વારા કરવામાં આવે છે. તેઓ દુનિયા અને પરિવાર માટે મૃત બની જાય છે. તેમનો એકમાત્ર ઉદ્દેશ્ય સનાતન અને વૈદિક ધર્મનું રક્ષણ કરવાનો છે.
નાગા સાધુઓ વાળ કાપતા નથી
નાગા સાધુઓ સામાન્ય રીતે વાળ કાપતા નથી. આને તેમના ત્યાગ અને સાધનાના મહત્વપૂર્ણ પ્રતીક તરીકે જોવામાં આવે છે. વાળ ન કાપવા એ દર્શાવે છે કે તેણે દુન્યવી બંધનો, ઇચ્છાઓ અને ભૌતિક સુખ-સુવિધાઓનો ત્યાગ કર્યો છે. આ તેમની સાધના અને તપસ્યાનો એક ભાગ છે.
હિન્દુ માન્યતાઓ અનુસાર, વાળ ઉગાડવા અને ડ્રેડલોક્સ બનાવવાથી આધ્યાત્મિક ઉર્જા જાળવવામાં મદદ મળે છે. તે ધ્યાન અને યોગમાં ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. વાળ અને દાઢીને વધવા દેવા એ પ્રકૃતિ સાથેના તેમના જોડાણ અને જીવનની સરળતાનું પ્રતીક છે. નાગા સાધુઓ તેમના વાળ જટા (ગંદા અને ગંઠાયેલા વાળ) માં રાખે છે. આ શિવ પ્રત્યેની તેમની ભક્તિ અને સાધનાનો સંકેત છે, કારણ કે ભગવાન શિવને “જાતાધારી” (જડાયેલા તાળાઓવાળા) કહેવામાં આવે છે.