નવી દિલ્હી, રવિવાર
What is Enemy Property: તમે દુશ્મન પ્રોપર્ટી વિશે તો સાંભળ્યું જ હશે, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે દુશ્મન પ્રોપર્ટી શું છે? આનો સીધો જવાબ દુશ્મનની મિલકત છે, પણ દુશ્મન કોણ? વાસ્તવમાં, અહીં દુશ્મનનો અર્થ એ લોકો છે જેઓ પાકિસ્તાન અને ચીનના નાગરિક બની ગયા છે. દુશ્મનની મિલકત એ મિલકત છે જે દુશ્મન દેશમાં રહેતા લોકોની છે. 1947ના ભાગલા પછી હજારો લોકો ભારત છોડીને પાકિસ્તાન ગયા. પરંતુ, તેણે પોતાની સ્થાવર મિલકત (ઘર અને જમીન) અહીં છોડી દીધી હતી. આ મિલકતો સરકાર દ્વારા કબજે કરવામાં આવી હતી અને તેને દુશ્મન મિલકત કહેવામાં આવી હતી. જ્યારે બે દેશો વચ્ચે યુદ્ધ થાય અને તે સમયે દુશ્મન દેશના નાગરિકની અન્ય દેશમાં કોઈ મિલકત હોય, ત્યારે સરકાર તેને ‘દુશ્મન મિલકત’ જાહેર કરીને તેનો કબજો લે છે. તેની પાછળનું મહત્વનું કારણ એ છે કે યુદ્ધ દરમિયાન દુશ્મન દેશો તેનો ફાયદો ઉઠાવી શક્યા ન હતા.
સરકાર ક્યારે સંભાળે છે?
ભારતે ચીન અને પાકિસ્તાન સાથે મોટા યુદ્ધો લડ્યા છે. વર્ષ 1962 અને 1965 અને 1971માં ચીન અને પાકિસ્તાન સાથે યુદ્ધ થયું હતું. એ પછી એનિમી પ્રોપર્ટી એક્ટ હેઠળ, ભારતે ચીન અને પાકિસ્તાનમાં રહેતા તેમના નાગરિકોની ભારતમાં સ્થિત મિલકતો પણ કબજે કરી લીધી હતી. માત્ર ભારત જ નહીં, દુનિયાના ઘણા દેશોએ દુશ્મનોની સંપત્તિ પર કબજો જમાવ્યો છે. બીજા વિશ્વ યુદ્ધ દરમિયાન, અમેરિકા અને બ્રિટને આ રીતે ઘણા જર્મન નાગરિકોની સંપત્તિ પર કબજો કર્યો.
શું છે ‘એનીમી પ્રોપર્ટી એક્ટ’
ભારતમાં, દુશ્મનની સંપત્તિને લઈને વર્ષ 1968માં ‘એનીમી પ્રોપર્ટી એક્ટ’ લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો. આ કાયદો ચીન અને પાકિસ્તાન સાથેના યુદ્ધ પછી લાવવામાં આવ્યો હતો. એનિમી પ્રોપર્ટી એક્ટ, 1968 એ જોગવાઈ હતી કે જેઓ પાકિસ્તાન અને ચીનમાં સ્થળાંતર કરી ગયા હતા તેમના વારસદારોને તેમના પૂર્વજો દ્વારા છોડી દેવામાં આવેલી મિલકત પર હક રહેશે નહીં. આવી મિલકત ‘દુશ્મન મિલકત’ કહેવાશે
ભારતમાં દુશ્મનોની કેટલી મિલકત છે?
CEPI (ભારત માટે દુશ્મન સંપત્તિના રક્ષક) એ એક સંસ્થા છે જે ‘દુશ્મન મિલકત’ના હિસાબની જાળવણી કરે છે. આ સંગઠન અનુસાર દેશભરમાં કુલ 13,252 દુશ્મન પ્રોપર્ટી છે. તેમાંથી 12,485 મિલકતો પાકિસ્તાની નાગરિકોની છે, જ્યારે 126 ચીની નાગરિકોની છે. સૌથી વધુ 6255 દુશ્મન પ્રોપર્ટી યુપીમાં છે, જ્યારે 4088 પ્રોપર્ટી બંગાળમાં છે.