કેન્દ્ર અને ચૂંટણી પંચે ચૂંટણી નિયમોમાં મોટા ફેરફારો કર્યા છે. આ મુજબ હવે મતદાન મથકના સીસીટીવી ફૂટેજ જાહેર કરવામાં આવશે નહીં. કોંગ્રેસે આ ફેરફાર સામે વાંધો ઉઠાવ્યો છે. પાર્ટીનું કહેવું છે કે આનાથી ચૂંટણીની નિષ્પક્ષતા પર અસર પડશે. કોંગ્રેસે પણ આ નિર્ણય અને ચૂંટણી પંચના નવા નિયમોને કોર્ટમાં પડકારવાનો નિર્ણય કર્યો છે. આ નિયમો જાહેર દસ્તાવેજો બનાવવા અને ચૂંટણી સંબંધિત રેકોર્ડિંગ સાથે સંબંધિત છે. બીજી તરફ ચૂંટણી પંચે કહ્યું કે સુરક્ષાના કારણોસર આ પગલું લેવામાં આવ્યું છે.
કોંગ્રેસનું કહેવું છે કે ચૂંટણી પંચ ચૂંટણી પ્રક્રિયાની પારદર્શિતામાં ઘટાડો કરી રહ્યું છે. કોંગ્રેસના પ્રવક્તા જયરામ રમેશે આ અંગે એક ટ્વિટ કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે ભારતના ચૂંટણી પંચ દ્વારા સંચાલિત ચૂંટણી પ્રક્રિયાની ઝડપથી ઘટી રહેલી અખંડિતતા અંગેના અમારા દાવાઓ માટે આ સૌથી સ્પષ્ટ પુરાવો છે જે તાજેતરના સમયમાં પ્રકાશમાં આવ્યો છે. પારદર્શિતા અને નિખાલસતા ભ્રષ્ટાચાર અને અનૈતિક પ્રથાઓને બહાર કાઢવા અને દૂર કરવામાં સૌથી વધુ મદદરૂપ થાય છે અને માહિતી પ્રક્રિયામાં વિશ્વાસ પુનઃસ્થાપિત કરે છે.
જયરામ રમેશે આ નિર્ણય પર સવાલો ઉઠાવ્યા હતા
જયરામ રમેશે કહ્યું કે પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટે આ દલીલ સાથે સંમત થયા અને ચૂંટણી પંચને તમામ માહિતી શેર કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો. જનતા સાથે આવું કરવું કાયદાકીય રીતે પણ જરૂરી છે. પરંતુ નિર્ણયનું પાલન કરવાને બદલે, ચૂંટણી પંચે શું શેર કરી શકાય તેની સૂચિને સંકુચિત કરવા કાયદામાં સુધારો કરવાની ઉતાવળ કરી. ચૂંટણી પંચ પારદર્શિતાથી કેમ ડરે છે? પંચના આ પગલાને ટૂંક સમયમાં કાયદાકીય રીતે પડકારવામાં આવશે.
કોંગ્રેસ ચૂંટણી નિયમોમાં થયેલા ફેરફારોને કોર્ટમાં પડકારશે
કોંગ્રેસ નેતાએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે તેમની પાર્ટી આ સુધારાને તરત જ કોર્ટમાં પડકારશે. ચૂંટણી પંચની દલીલ છે કે મતદારોની સુરક્ષા માટે અને ગેરરીતિઓને રોકવા માટે આ ફેરફારો જરૂરી છે. આ સમગ્ર મામલો એક અરજીથી શરૂ થયો હતો જેમાં ચૂંટણી સંબંધિત વીડિયોગ્રાફી, સીસીટીવી ફૂટેજ અને ફોર્મ 17-સીની નકલ માંગવામાં આવી હતી.
આ રીતે સમગ્ર મામલો શરૂ થયો હતો
ચૂંટણી પંચ માટે વર્તમાન નિયમોમાં આ બધું જાહેર કરવાની કોઈ જોગવાઈ નથી. કોર્ટના આદેશ પર કેટલાક રેકોર્ડ જાહેર કરી શકાય છે. શુક્રવારે ચૂંટણી પંચે નિયમોમાં સુધારો કર્યો હતો. આ સુધારામાં કલમ 93 ની પેટા-કલમ (2) ની કલમ (a) પછી ‘પેપર્સ’ શબ્દ દાખલ કરવામાં આવ્યો છે. આનો અર્થ એ છે કે ફક્ત તે દસ્તાવેજો અથવા ઇલેક્ટ્રોનિક રેકોર્ડ્સ જાહેર કરવામાં આવશે જે નિયમોમાં આપવામાં આવ્યા છે. આમાં સીસીટીવી ફૂટેજ અને વિડિયોગ્રાફી સામેલ નથી.
ચૂંટણી પંચે નિયમોમાં ફેરફાર કર્યો છે
ચૂંટણી પંચના સૂત્રોએ આ ફેરફારનો બચાવ કર્યો છે. તેમનું કહેવું છે કે સીસીટીવી ફૂટેજને સાર્વજનિક કરવાથી વિક્ષેપ થઈ શકે છે અને મતદારોની સુરક્ષા માટે ખતરો છે. એક વરિષ્ઠ ચૂંટણી અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે સીસીટીવી ફૂટેજ શેર કરવાથી ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે, ખાસ કરીને જમ્મુ અને કાશ્મીર જેવા સંવેદનશીલ વિસ્તારોમાં, નક્સલ પ્રભાવિત વિસ્તારોમાં જ્યાં ગોપનીયતા મહત્વપૂર્ણ છે અને લોકશાહી પ્રક્રિયામાં ભાગ લેવા માટે મતદારોના જીવન જોખમમાં છે.
ઉમેદવારો મતદાન મથકના સીસીટીવી ફૂટેજ અને ઈ-રેકોર્ડને ઍક્સેસ કરી શકશે નહીં.
ચૂંટણી પંચનું કહેવું છે કે ચૂંટણીના તમામ કાગળો અને દસ્તાવેજો જનતા કોઈપણ રીતે જોઈ શકે છે. ઉમેદવારો પાસે તમામ દસ્તાવેજો, કાગળો અને રેકોર્ડની ઍક્સેસ છે. અધિકારીએ વધુમાં કહ્યું કે અરજદાર તેના વિસ્તારના તમામ રેકોર્ડ પણ જોઈ શકે છે. EC સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે નિયમો ચૂંટણીના કાગળના દસ્તાવેજોનો ઉલ્લેખ કરે છે અને ઇલેક્ટ્રોનિક રેકોર્ડ્સનો નહીં. એક ચૂંટણી અધિકારીએ જણાવ્યું કે આ અસ્પષ્ટતાને દૂર કરવા અને AIનો ઉપયોગ કરનાર વ્યક્તિ દ્વારા મતદાન મથકની અંદરના CCTV ફૂટેજના સંભવિત દુરુપયોગને ધ્યાનમાં રાખીને, નિયમમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે.
જાણો શું છે નવા નિયમોમાં
કેન્દ્ર સરકારે ચૂંટણી પંચ સાથે મળીને ચૂંટણી સંબંધિત નિયમોમાં ફેરફાર કર્યા છે. આના કારણે સામાન્ય લોકોની મતદાન મથકના સીસીટીવી ફૂટેજ અને ઈલેક્ટ્રોનિક રેકોર્ડ્સ સુધી પહોંચ મર્યાદિત થઈ ગઈ છે. આ ફેરફાર પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટના ચૂંટણી પંચને ચૂંટણી સંબંધિત ફૂટેજ શેર કરવાનો નિર્દેશ આપ્યાના થોડા દિવસો બાદ આવ્યો છે. કોંગ્રેસે આ પગલાને ચૂંટણીની પારદર્શિતા વિરુદ્ધ ગણાવ્યું છે અને કહ્યું છે કે તેને પડકારવામાં આવશે.
ફેરફારની અસર શું થશે?
ચૂંટણી પંચે ચૂંટણી આચાર નિયમો, 1961ના નિયમ 93(2)(A)માં સુધારો કર્યો છે. આ સુધારા બાદ ચૂંટણી પંચ હવે સીસીટીવી ફૂટેજ અને ઈલેક્ટ્રોનિક રેકોર્ડ આપવાનો ઈન્કાર કરી શકે છે. 9 ડિસેમ્બરે પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટે ચૂંટણી પંચને હરિયાણા વિધાનસભા ચૂંટણી દરમિયાન મતદાન મથકની વીડિયોગ્રાફી, સીસીટીવી ફૂટેજ અને મત સંબંધિત દસ્તાવેજોની નકલો વકીલ મહમૂદ પ્રાચાને આપવાનો આદેશ આપ્યો હતો. આ આદેશ બાદ જ કેન્દ્ર સરકારે ચૂંટણીના નિયમોમાં આ ફેરફાર કર્યો છે.
નવા સુધારાથી શું થશે?
નવા સુધારા મુજબ, ‘ચૂંટણીને લગતા અન્ય તમામ કાગળો, જેમ કે આ નિયમોમાં ઉલ્લેખિત છે, જાહેર નિરીક્ષણ માટે ખુલ્લા રહેશે.’ નિયમોમાં માત્ર નોમિનેશન ફોર્મ, ચૂંટણી એજન્ટોની નિમણૂક, પરિણામો અને ચૂંટણી ખર્ચની વિગતો જેવા દસ્તાવેજોનો ઉલ્લેખ છે. જો કે, તાજેતરમાં આદર્શ આચાર સંહિતા દરમિયાન ઉમેદવારોના સીસીટીવી ફૂટેજ, વેબકાસ્ટિંગ ફૂટેજ અને વિડિયો રેકોર્ડિંગ સામે આવ્યા છે