લખનૌ, 16 ડિસેમ્બર: વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ગયા શુક્રવારે પ્રયાગરાજની તેમની મુલાકાત દરમિયાન, આગામી મહા કુંભ મેળાને ‘એકતાનો મહા કુંભ’ ગણાવ્યો હતો, ભગવાન શ્રી રામ અને નિષાદરાજ વિશે વાત કરી હતી અને સમગ્ર જાતિ હિન્દુ એકતાની હિમાયત કરી હતી. ‘સફાઈ કામદારો’ નો ઉલ્લેખ.
રાજકીય નિરીક્ષકોએ જણાવ્યું હતું કે શુક્રવારે વડા પ્રધાનની એક દિવસીય મુલાકાત અને તેમણે આપેલા સંદેશે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS)ની હિંદુ એકતાની હિમાયતને પણ વધુ મજબૂત કરી છે.
પ્રખ્યાત રાજકીય વિશ્લેષક પ્રોફેસર સુધીર પંવારે પીટીઆઈને જણાવ્યું હતું કે, “RSS-BJP મહાકુંભને એક વિશાળ હિંદુ એકતા મંચ તરીકે રજૂ કરવા માંગે છે અને વડા પ્રધાનનું ભાષણ વાસ્તવમાં તે વિચારનું વિસ્તરણ હતું.”
ઉત્તર પ્રદેશના ગૃહરક્ષક મંત્રી ધરમવીર પ્રજાપતિએ કહ્યું કે, “ગંગાના કિનારે માટીના ઢગલા સાફ કરવા માટે કોદાળી ઉપાડવી હોય કે સ્વચ્છતા અભિયાન શરૂ કરવું હોય, સફાઈ કામદારોના પગ ધોવાનું હોય કે કાશી વિશ્વનાથ કોરિડોર બનાવનારાઓને શ્રદ્ધાંજલિ આપવી હોય. સન્માનની વાત કરીએ તો વડાપ્રધાને હંમેશા માનવતાની એકતા દર્શાવી છે. તેમના શુક્રવારના ભાષણમાં પણ આ જ લાગણી જોવા મળી હતી.
મોદીની આ મુલાકાત પ્રયાગરાજમાં ગંગા કિનારે 13 જાન્યુઆરીથી 26 ફેબ્રુઆરી દરમિયાન યોજાનાર મહાકુંભ પહેલા થઈ હતી.
પંવારે કહ્યું કે ઉત્તર પ્રદેશમાં 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં દલિતો અને અન્ય પછાત વર્ગો પર જીત મેળવવાની ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ની રાજકીય યોજનાને ફટકો પડ્યો હતો. તેથી જ વડાપ્રધાને નિષાદ (અન્ય પછાત વર્ગો) અને સફાઈ કામદારો (દલિતો)ના હૃદય સુધી પહોંચવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું.
મોદીએ પ્રયાગરાજમાં 2019ના કુંભમાં પાંચ સ્વચ્છતા કર્મચારીઓના પગ ધોયા હતા. જો કે, બહુજન સમાજ પાર્ટી જેવા રાજકીય પક્ષો, જેની પાસે મુખ્યત્વે દલિત વોટબેંક છે, તેણે દલિતો સાથે જોડાવા માટે તેને એક ‘ચૂક’ ગણાવી હતી. તે જ સમયે, ભાજપે તેને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા વર્ગો સુધી પહોંચવાનો પ્રયાસ ગણાવીને તેનો બચાવ કર્યો હતો.
રાજકીય વિશ્લેષકોના મતે, વડા પ્રધાનનું ભાષણ આવશ્યકપણે આરએસએસની હિન્દુ એકતાની વાતનું વિસ્તરણ હતું. આ વિચારને આ વર્ષની શરૂઆતમાં હરિયાણાની ચૂંટણી દરમિયાન વેગ મળ્યો અને ભાજપે નિષ્ણાતોની ધારણાને નકારીને આશ્ચર્યજનક સફળતા મેળવી. ત્યારથી, ભાજપના નેતાઓએ હિંદુ એકતાની અસરને વધારવા માટે ચતુરાઈપૂર્વક રચેલા સૂત્રોનો ઉપયોગ કર્યો છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, ભાજપ અને તેના સહયોગીઓએ તાજેતરમાં પૂર્ણ થયેલી ઉત્તર પ્રદેશ પેટાચૂંટણી તેમજ મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ચૂંટણીમાં સારું પ્રદર્શન કર્યું હતું.
દલીલ કરતા, પંવારે કહ્યું, “2022ની ઉત્તર પ્રદેશની વિધાનસભા ચૂંટણી અને 2024ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં જીતવા છતાં, ભાજપે તેની અન્ય પછાત વર્ગ અને દલિત વોટ બેંકનું મોટું નુકસાન જોયું, પછી RSS-BJPએ જાતિના વિભાજનને દૂર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. અને હિંદુઓને એક કરવાની તેમની યોજનાઓની ગતિ વધારી છે.
તેમણે કહ્યું કે, “હરિયાણા અને મહારાષ્ટ્ર સહિત અનેક મહત્વની પેટાચૂંટણી જીત્યા બાદ, BJP-RSS થિંક ટેન્ક આક્રમક રીતે હિંદુ એકતાનું પ્રદર્શન કરવા માંગે છે અને આ માટે આવતા મહિને પ્રયાગરાજમાં યોજાનાર મહા કુંભથી વધુ સારો રસ્તો શું હોઈ શકે.” શું કરી શકાય છે. ખાસ કરીને જાતિ ગણતરી માટે વિપક્ષના દબાણ અને ફૈઝાબાદ લોકસભા બેઠકની હારને જોતા ભાજપ અને સંઘ કોઈ કસર છોડવા માંગતા નથી.
દલિતો અને અન્ય પછાત વર્ગોના મતો 2014 થી દેશભરમાં અને ઉત્તર પ્રદેશમાં ભાજપની અભૂતપૂર્વ જીતનો મુખ્ય આધાર છે. પ્રયાગરાજમાં મોદીના સંદેશમાં માછીમારો અને ખલાસીઓના રાજકીય રીતે પ્રભાવશાળી નિષાદ સમુદાયનો ઉદાર ઉલ્લેખ સામેલ હતો. મોદીએ પ્રયાગરાજથી લગભગ 40 કિમી દૂર શ્રીંગાવરપુરમાં ભગવાન શ્રી રામની નિષાદરાજને ભેટી રહેલી પ્રતિમાનું પણ અનાવરણ કર્યું હતું.
આરએસએસના એક નેતાએ કહ્યું, “મને લાગે છે કે આરએસએસ હંમેશા દેશ અને લોકો વચ્ચે એકતાની હિમાયત કરે છે અને દેશના વડાપ્રધાન પણ આ જ ભાવનાની વકાલત કરે છે. હું તેને દરેકને એક સાથે લાવવા અને કોઈ એક વસ્તુ, સમુદાય અથવા ઘટના સુધી મર્યાદિત ન રાખવા માટે માનું છું.
મેરઠ સ્થિત સ્વામી વિવેકાનંદ સુભારતી યુનિવર્સિટીના પોલિટિકલ સાયન્સ વિભાગના પ્રોફેસર મનોજ કુમાર ત્રિપાઠીએ કહ્યું, “મને લાગે છે કે વડાપ્રધાન તરીકે નરેન્દ્ર મોદીની અપીલને સામાજિક એકીકરણના સંદર્ભમાં જોવી જોઈએ. આ એક પરંપરા છે જે રામાયણના સમયથી ચાલી આવે છે પરંતુ જ્ઞાતિની ગતિશીલતાને કારણે વિસરાઈ ગઈ હતી.
ત્રિપાઠીએ કહ્યું, “જો તમે આ એકતા અભિયાનમાં રાજનીતિ જોવા માંગો છો, તો તમારે એ હકીકતને પણ ધ્યાનમાં લેવી પડશે કે કોંગ્રેસ જેવી રાષ્ટ્રીય પાર્ટી તેના ક્લાસિક સૂત્ર ‘જાત પર ના પત પર, મુહર લગેગી હાથ પર’ ભૂલી ગઈ છે. હવે તેણીએ જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની હિમાયત શરૂ કરી છે.”