તેમના મૃતદેહને તેમના નિવાસસ્થાન ‘3 મોતીલાલ નેહરુ માર્ગ’ ખાતે ફૂલોથી શણગારેલી શબપેટીમાં રાખવામાં આવ્યા હતા.
નવી દિલ્હી, 27 ડિસેમ્બર: રાષ્ટ્રપતિ, વડા પ્રધાન, અગ્રણી કોંગ્રેસ નેતાઓ અને અન્ય ઘણી હસ્તીઓએ શુક્રવારે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી, દેશમાં આર્થિક સુધારાના પિતા અને જાહેર જીવનમાં સૌમ્યતાના પ્રતીક.
પૂર્વ વડાપ્રધાન સિંહના અંતિમ સંસ્કાર શનિવારે કરવામાં આવશે.
ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનના નશ્વર અવશેષો, ત્રિરંગામાં લપેટાયેલા, તેમના નિવાસસ્થાન ‘3 મોતીલાલ નેહરુ માર્ગ’ પર ફૂલોથી શણગારેલા શબપેટીમાં રાખવામાં આવ્યા હતા, જ્યાં નેતાઓએ, પક્ષની લાગણીઓથી ઉપર ઉઠીને, દિવંગત નેતાને અંતિમ શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી.
રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ, ઉપાધ્યક્ષ જગદીપ ધનખર, વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી, કોંગ્રેસ સંસદીય દળના વડા સોનિયા ગાંધી, પાર્ટી અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગે, લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી અને અન્ય હસ્તીઓ સહિત ઘણા અગ્રણી નેતાઓએ મનમોહન સિંહને તેમના નિવાસસ્થાને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી. તેમણે સિંહની પત્ની ગુરશરણ કૌર અને પરિવારના અન્ય સભ્યોને સાંત્વના આપી.
સિંહના પાર્થિવ દેહને શનિવારે સવારે કોંગ્રેસના મુખ્યાલય ’24 અકબર રોડ’ ખાતે લોકોના અંતિમ દર્શન માટે રાખવામાં આવશે અને ત્યારબાદ સવારે 9.30 વાગ્યે તેમની અંતિમ યાત્રા પણ ત્યાંથી શરૂ થશે.
શુક્રવારે, વડા પ્રધાન મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય કેબિનેટે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન સિંહના નિધન પર શોક પ્રસ્તાવ પસાર કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે તેમણે રાષ્ટ્રીય જીવન પર તેમની છાપ છોડી છે અને તેમના નિધનથી રાષ્ટ્રએ એક પ્રતિષ્ઠિત રાજકારણી અને જાણીતા અર્થશાસ્ત્રી ગુમાવ્યા છે.
એક સત્તાવાર નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, “વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય કેબિનેટે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ડૉ. મનમોહન સિંહની યાદમાં શોક પ્રસ્તાવ પસાર કર્યો હતો. કેબિનેટે બે મિનિટનું મૌન પાળીને ડૉ.મનમોહન સિંઘને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી.
મનમોહન સિંહને શ્રદ્ધાંજલિ આપતા વડાપ્રધાન મોદીએ તેમના નિધનને રાષ્ટ્ર માટે એક મોટી ખોટ ગણાવી અને તેમને એક દયાળુ માનવી, એક વિદ્વાન અર્થશાસ્ત્રી અને આર્થિક સુધારા દ્વારા દેશને નવા યુગમાં લઈ જનાર નેતા તરીકે યાદ કર્યા.
મોદીએ એક વીડિયો સંદેશમાં સિંહના નિધન પર શોક વ્યક્ત કર્યો હતો અને એમ પણ કહ્યું હતું કે તેમનું જીવન ભાવિ પેઢીઓને શીખવે છે કે કેવી રીતે પ્રતિકૂળતાઓથી ઉપર ઊઠીને મહાન ઊંચાઈઓ હાંસલ કરવી.
મોદીએ કહ્યું, “ડૉ. સિંહનું નિધન દેશ માટે મોટી ખોટ છે. જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં સફળતા મેળવવી એ કોઈ સામાન્ય સિદ્ધિ નથી. વિભાજન દરમિયાન ભારતમાં આવીને ઘણું ગુમાવ્યું હોવા છતાં તેમણે આ સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી હતી.
તેમણે કહ્યું, “ડો. સિંહનું જીવન ભાવિ પેઢીઓને શીખવે છે કે કેવી રીતે પ્રતિકૂળતાઓથી ઉપર ઊઠીને મહાન ઊંચાઈ હાંસલ કરવી.
કોંગ્રેસ વર્કિંગ કમિટીએ શુક્રવારે સાંજે બેઠક કરી અને સિંહના નિધન પર શોક વ્યક્ત કર્યો અને તેમના યોગદાનને યાદ કર્યું.
વર્કિંગ કમિટીએ કહ્યું કે ભારતે એક સાચા રાજનેતા ગુમાવ્યા છે જેમનું જીવન અને કામ દેશના ભવિષ્યની દિશા દર્શાવે છે.
કાર્યકારી સમિતિની બેઠકમાં પસાર કરાયેલા ઠરાવમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે કોંગ્રેસ મનમોહન સિંહની સ્મૃતિને જાળવી રાખવા અને તેમના યોગદાનને આગળ વધારવાનો સંકલ્પ કરે છે.
સોનિયા ગાંધીએ શુક્રવારે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહના નિધનને તેમના માટે એક મોટું વ્યક્તિગત નુકસાન ગણાવ્યું હતું અને કહ્યું હતું કે તેઓ તેમના ‘મિત્ર, ફિલોસોફર અને માર્ગદર્શક’ હતા.
તેમણે એમ પણ કહ્યું કે કોંગ્રેસ પાર્ટી અને ભારતના લોકો હંમેશા ગર્વ અને આભારી રહેશે કે મનમોહન સિંહ એવા નેતા હતા જેમનું ભારતની પ્રગતિ અને વિકાસમાં યોગદાન અતુલ્ય છે.
સિંહ જ્યારે 2004 થી 2014 સુધી વડાપ્રધાન હતા ત્યારે સોનિયા ગાંધી કોંગ્રેસ અને સંયુક્ત પ્રગતિશીલ ગઠબંધન (યુપીએ)ના વડા હતા.
ખડગે, સોનિયા ગાંધી, પ્રિયંકા ગાંધી, રાહુલ ગાંધી સહિતના ટોચના કોંગ્રેસના નેતાઓ સિંહના નિવાસસ્થાને પહોંચ્યા અને તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપી.
તમિલનાડુના મુખ્યમંત્રી એમકે સ્ટાલિન, આંધ્રપ્રદેશના મુખ્યમંત્રી એન ચંદ્રબાબુ નાયડુ, હિમાચલ પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી સુખવિંદર સિંહ સુખુ અને તેલંગાણાના મુખ્યમંત્રી રેવંત રેડ્ડી પણ પૂર્વ વડાપ્રધાનને અંતિમ શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે દિલ્હી આવ્યા હતા.
દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી આતિશી, પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલ અને ઉત્તર પ્રદેશના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અખિલેશ યાદવે પણ સિંહને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી.
ભારતમાં આર્થિક સુધારાના પિતા તરીકે ઓળખાતા પૂર્વ નાણામંત્રી અને બે વખતના વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહનું ગુરુવારે અવસાન થયું. તેઓ 92 વર્ષના હતા. મનમોહન સિંહની તબિયત લથડતા તેમને ગુરુવારે સાંજે દિલ્હીના ઓલ ઈન્ડિયા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેડિકલ સાયન્સ (AIIMS)માં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા.
ગુરુવારે મોડી રાત્રે તેમના પાર્થિવ દેહને એઈમ્સથી તેમના નિવાસસ્થાને લઈ જવામાં આવ્યો હતો.
રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આરએસએસ)ના સરસંઘચાલક મોહન ભાગવત અને સરકાર્યવાહ દત્તાત્રેય હોસાબલેએ ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનના નિધન પર શોક વ્યક્ત કરતા કહ્યું કે ભારતમાં તેમના યોગદાનને હંમેશા યાદ રાખવામાં આવશે.
તેઓએ એક સંયુક્ત નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “ભારતના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન અને દેશના વરિષ્ઠ નેતા ડૉ. સરદાર મનમોહન સિંહના નિધનથી સમગ્ર દેશ અત્યંત દુઃખી છે. રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ તેમના પરિવાર અને અસંખ્ય પ્રિયજનો પ્રત્યે ઊંડી સંવેદના વ્યક્ત કરે છે.
સિંહના સાવકા ભાઈ સુરજીત સિંહ કોહલી, જેઓ અમૃતસરમાં રેડીમેડ કપડાનો વ્યવસાય ચલાવે છે, તેમણે કહ્યું કે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનને તેમની દાદી પ્રત્યે ઊંડો પ્રેમ હતો. સિંહની માતાનું તેમના બાળપણમાં અવસાન થયું હતું અને તેમનો ઉછેર તેમની દાદીએ કર્યો હતો.
સુરજીત કોહલીએ કહ્યું, “મનમોહન સિંહને અમૃતસર સાથે ઊંડો લગાવ હતો. જ્યારે પણ તેઓ પવિત્ર શહેર અમૃતસર આવતા ત્યારે સુવર્ણ મંદિરની મુલાકાત લેતા હતા.
પૂર્વ IPS અધિકારી અને ઉત્તર પ્રદેશ સરકારના મંત્રી અસીમ અરુણે, જેઓ મનમોહન સિંહ વડાપ્રધાન હતા ત્યારે તેમની સુરક્ષાનો હવાલો સંભાળતા હતા, તેમણે સિંહની સાદગીને યાદ કરતા કહ્યું કે તેમને તેમની મારુતિ-800 કાર BMW કરતા વધુ પસંદ છે કારણ કે આ કાર દ્વારા તેઓ પોતાની સાથે જોડાયેલા અનુભવી શકે છે. મધ્યમ વર્ગ.
કોંગ્રેસના નેતા સિંહ 2004 થી 2014 સુધી 10 વર્ષ માટે દેશના વડાપ્રધાન હતા અને તે પહેલા તેમણે નાણામંત્રી તરીકે દેશના આર્થિક માળખાને મજબૂત બનાવવામાં મદદ કરી હતી. તેઓ વૈશ્વિક નાણાકીય અને આર્થિક ક્ષેત્રે જાણીતું નામ હતા.
તેમની સરકારે માહિતીનો અધિકાર (RTI), શિક્ષણનો અધિકાર (RTE) અને મનરેગા જેવી વય-બદલતી યોજનાઓ શરૂ કરી.
હંમેશા વાદળી પાઘડી પહેરતા સિંહને 1991માં નરસિમ્હા રાવ સરકારમાં ભારતના નાણામંત્રી તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. આર્થિક સુધારાની વ્યાપક નીતિ શરૂ કરવામાં તેમની ભૂમિકા હવે સમગ્ર વિશ્વમાં ઓળખાય છે.