હિંદુઓ માટે આજેપણ મહાભારત અને રામાયણ અત્યન્ત મહત્વના ગ્રંથો છે.જેમાં ક્યાંક જીવન જીવવાની પ્રેરણા છે તો ક્યાંક સમસ્યાઓનું સમાધાન છે.ત્યારે આજે આપણે અહીં આવા જ એક ખાસ પ્રસંગની વાત કરીયે તો, મહાભારતમાં ભીષ્મ પિતામહને હરાવવાનું અશક્ય હતું પરંતુ શિખંડીના કારણે પાંડવો આ પડકારને પૂર્ણ કરી શક્યા. ભીષ્મે તેમના જીવનમાં પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે તેઓ કોઈ પણ સ્ત્રી સામે શસ્ત્ર નહીં ઉપાડશે, અને શિખંડીએ આ નબળી કડીનો લાભ લીધો. શિખંડીનું પાત્ર મહાભારતના સૌથી રહસ્યમય પાત્રોમાંનું એક છે. લોકો વારંવાર વિચારે છે કે શિખંડીને એવું શું કરવું પડ્યું કે તેને એક પુરુષ અને સ્ત્રી બંને તરીકે જીવન જીવવા માટે મજબૂર કરવામાં આવ્યો. આનો જવાબ શિખંડીના આગલા જન્મની વાર્તામાં છુપાયેલો છે.
શિખંડીના આગલા જન્મની વાર્તા
મહાભારતમાં વર્ણવેલ કથા મુજબ શિખંડીનું પાછલા જન્મમાં નામ અંબા હતું. તે કાશીના રાજાની ત્રણ પુત્રીઓમાં સૌથી મોટી હતી – અંબા, અંબિકા અને અંબાલિકા. અંબાએ તેના સ્વયંવરમાં રાજકુમાર શાલ્વને તેના વર તરીકે પસંદ કર્યો હતો. પરંતુ, ભીષ્મે બળપૂર્વક અંબા અને તેની બે બહેનોનું અપહરણ કર્યું અને તેમને હસ્તિનાપુરા લઈ ગયા જેથી તેઓ રાજા વિચિત્રવીર્ય સાથે લગ્ન કરી શકે.
જ્યારે અંબાએ ભીષ્મને કહ્યું કે તેણે શાલ્વને તેના વર તરીકે પસંદ કરી લીધો છે, ત્યારે ભીષ્મે તેને શાલ્વ પાસે જવાની મંજૂરી આપી. પરંતુ, શાલ્વે અંબાને એમ કહીને નકારી કાઢી હતી કે તેણી હવે ભીષ્મે જીતી છે. આ ઘટનાથી અંબાના ઘેરા અપમાન અને લાચારીની લાગણી છવાઈ ગઈ હતી. તેણે ભીષ્મ પાસેથી બદલો લેવાનો સંકલ્પ કર્યો અને કઠોર તપસ્યા કરી. તેની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શિવે તેને વરદાન આપ્યું કે આગામી જન્મમાં તે પુરુષ બનીને ભીષ્મનો વધ કરશે.
શિખંડીનો જન્મ અને સંઘર્ષ
અંબાએ કાશીની રાજકુમારી તરીકે પોતાનો જીવ આપ્યો અને રાજા દ્રુપદના ઘરે શિખંડી તરીકે પુનર્જન્મ થયો. શિખંડી જન્મ સમયે છોકરી હતી, પરંતુ રાજા દ્રુપદને પુત્ર જોઈતો હતો. તેથી શિખંડીનો ઉછેર બાળપણથી જ પુરુષની જેમ થયો હતો. આ ખાસ ઉછેરથી શિખંડીને તેના અસ્તિત્વ વિશે મૂંઝવણમાં મુકાઈ ગયું. જ્યારે શિખંડીને ખબર પડી કે તે જન્મથી એક સ્ત્રી છે, ત્યારે તેણે તેના પરિવારની પ્રતિષ્ઠા ખાતર તેને છુપાવવાનું નક્કી કર્યું.
શિખંડીએ આ સમસ્યાનો ઉકેલ શોધવા માટે તપસ્યા કરી અને એક યક્ષની મદદ માંગી. યક્ષે અસ્થાયી રૂપે શિખંડીને તેની પુરુષ શક્તિ આપી, જેના કારણે શિખંડી શારીરિક રીતે પુરુષ બન્યો.
મહાભારતમાં શિખંડીની ભૂમિકા
મહાભારતના યુદ્ધમાં શિખંડીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ભીષ્મને મારવાનો હતો. જ્યારે શિખંડી ભીષ્મ સમક્ષ આવ્યો, ત્યારે ભીષ્મે તેમની સામે શસ્ત્ર ઉપાડવાનો ઇનકાર કર્યો કારણ કે તેઓ તેમને તેમના આગલા જન્મથી એક સ્ત્રી તરીકે ઓળખતા હતા. આનો ફાયદો ઉઠાવીને અર્જુને ભીષ્મ પર ઘાતક તીર ચલાવ્યું, જેના કારણે ભીષ્મ જમીન પર પડી ગયા. યુદ્ધ પછી, અશ્વત્થામાએ જ્યારે શિખંડી ગાઢ નિંદ્રામાં હતો ત્યારે તેને મારી નાખ્યો. શિખંડીના મૃત્યુ પછી તરત જ, યક્ષે તેની આપેલી પુરુષ શક્તિ પાછી લઈ લીધી. આ રીતે શિખંડીનું જીવન અને મૃત્યુ બંને રહસ્યમય રહ્યા