યુએસ પ્રમુખ જો બિડેને તેમના વિદાય સમારંભમાં એક શબ્દ પર ઘણો ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે કેટલાક ટેક અબજોપતિઓ અમેરિકન લોકશાહી પર કબજો કરી શકે છે. તેમણે આવા ધનિકોને ઓલિગાર્ક અથવા ઓલિગાર્કી કહ્યા. આ પહેલા, રશિયન સિસ્ટમ માટે અલિગાર્ચ શબ્દનો વારંવાર ઉપયોગ થતો હતો. પરંતુ અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ તરીકે પ્રથમ વખત બિડેને તેને પોતાના દેશ માટે ખતરો ગણાવ્યો હતો. પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે ઓલિગાર્ચનો અર્થ શું છે?
ઓલિગાર્કીનો અર્થ શું છે?
ટૂંકમાં, તેનો અર્થ એ છે કે સરકારની ક્રિયાઓનું નિયંત્રણ કરનારા લોકોના પસંદગીના જૂથનો બનેલો ભદ્ર વર્ગ. પરંતુ જૉ બિડેને જે રીતે તેમને નકારાત્મક પ્રકાશમાં રજૂ કર્યા છે, તેનો અર્થ એ છે કે એલોન મસ્ક જેવા વિશ્વના સૌથી ધનિક લોકો નવા ચૂંટાયેલા રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની મદદથી સત્તા પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ કરી શકે છે. બિડેન માને છે કે લોકશાહીના ભવિષ્ય માટે આ સારી બાબત નથી. તેમનો મુદ્દો આ રીતે પણ સમજી શકાય છે કે આવતા અઠવાડિયે મેટાના સીઈઓ માર્ક ઝકરબર્ગ ટ્રમ્પના સન્માનમાં આયોજિત રિપબ્લિકન દાતાઓના કાર્યક્રમમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવશે. એમેઝોન પ્રાઇમ વિડિયો ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની પત્ની મેલાનિયાની નવી ડોક્યુમેન્ટ્રી રિલીઝ કરશે. તેને સ્ટ્રીમ અને બ્રોડકાસ્ટ કરવાનો વિશેષાધિકાર એમેઝોનને આપવામાં આવ્યો છે. એ પણ મહત્વનું છે કે એમેઝોનના માલિક જેફ બોઝ છે.
મેટા, એમેઝોન અને ઓપનએઆઈના સીઈઓ સેમ ઓલ્ટમેને ગયા મહિને ટ્રમ્પના ફંડમાં એક મિલિયન ડોલરનું દાન આપવાની જાહેરાત કરી હતી. એવું પણ કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે ઇલોન મસ્કે ટ્રમ્પના ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન 200 મિલિયન ડોલરનો ખર્ચ કર્યો હતો. જો બિડેનની ચિંતા એ છે કે જો આ ટેક અબજોપતિઓ સત્તા સાથે આ રીતે જોડાયેલા રહેશે, તો અમેરિકન લોકશાહી આવા પસંદગીના લોકો દ્વારા કબજે કરવામાં આવશે કારણ કે આ તે સાધનસંપન્ન વર્ગ છે જેનો ટેક અને કમ્યુનિકેશન પર નિયંત્રણ છે. આને કારણે, ફેક ન્યૂઝ અને કથા ફેલાવવાનું વધુ જોખમ રહેલું છે, જેને સરકાર તેની ઈચ્છા મુજબ હેરાફેરી કરશે. કોઈપણ રીતે, મેટાએ ટ્રમ્પની જીત બાદ તેનું ફેક્ટ ચેક યુનિટ બંધ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. હાલમાં, અમેરિકાના બંને પક્ષો, રિપબ્લિકન અને ડેમોક્રેટ, તેમના રાજકીય ભવિષ્ય માટે મોટાભાગે સિલિકોન વેલીના ટેક બોસ પર નિર્ભર છે.
તે ક્યાંથી ઉદ્ભવ્યું?
પ્રાચીન ગ્રીસમાં કુલીનતાની શરૂઆત થઈ. તે સમયે એક ચુનંદા વર્ગની રચના કરવામાં આવી હતી જે કૌટુંબિક સંબંધો, વારસો, વફાદારીના આધારે રાજા સાથે સંકળાયેલા હતા અને પોસ્ટની વારસાગત વ્યવસ્થા હતી. આધુનિક યુગમાં આ શબ્દ એ જ રહે છે પણ તેનો અર્થ બદલાઈ ગયો છે. બિડેન એટલે રાજકારણ અને નફાનું જોડાણ.
તાજેતરના સમયમાં જોવા જઈએ તો 1991માં સોવિયેત યુનિયનના પતન પછી રાષ્ટ્રપતિ બોરિસ યેલ્ત્સિનના કાર્યકાળ દરમિયાન અમીરો અને સત્તા વચ્ચે સાંઠગાંઠ હતી. આવા લોકોએ પૈસા અને પ્રભાવના જોરે પોતાના લોકોને નિયુક્ત કરીને સરકારની મહત્વની સંસ્થાઓ પર કબજો જમાવ્યો હતો. વ્લાદિમીર પુતિનના યુગમાં પણ તેમના પ્રત્યે વફાદારી દર્શાવતો વર્ગ વિકસી રહ્યો છે. ફિલિપાઈન્સમાં પણ ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રોડ્રિગો દુતેર્તેના સમયમાં આવી સિસ્ટમ વિકસાવવાના આરોપો લાગ્યા હતા.
તાજેતરના વર્ષોમાં, વિશ્વની બે સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓ, અમેરિકા અને ચીનમાં અમીર અને ગરીબ વચ્ચેના વધતા જતા અંતરને કારણે અલિગાર્કી વિશેની ચર્ચા વધી રહી છે